System elektronicznego poboru opłat drogowych

Podstawowe prawa i obowiązki użytkowników dróg zostały ustanowione w ustawie nr 13/1997 Dz. U. o drogach, wraz z późniejszym zmianami (zwana dalej  „ustawą“), przy czym ustawa, między innymi, w odniesieniu do opłaty drogowej reguluje głównie podstawowe warunki dotyczące ustanowienia wysokości i uiszczenia opłaty drogowej za korzystanie określonych odcinków dróg, prawa i obowiązki administratora elektronicznego systemu poboru opłaty drogowej, uprawnienia, obowiązki i warunki świadczenia europejskiej elektronicznej usługi poboru opłaty drogowej, obowiązki użytkownika i kierowcy pojazdu w elektronicznym systemie poboru opłaty drogowej oraz kontrolę uiszczania opłaty drogowej.

Korzystanie z drogi, która jest wskazana w wykonawczym akcie prawnym, a która jest oznaczona znakiem drogowym oznaczającym podleganie opłacie, przez określny rodzaj pojazdu silnikowego, podlega opłacie (zwana dalej „Drogą podlegającą opłacie").

Opłata jest ustanowiona według typu pojazdu i przejechanej odległości po Drodze podlegającej opłacie (zwana dalej „opłatą drogową"), przy czym opłacie drogowej podlega korzystanie z Dróg podlegających opłacie przez pojazd silnikowy z co najmniej czterema kołami, którego największa dozwolona masa wynosi powyżej 3,5 tony (zwany dalej „pojazdem w elektronicznym systemie poboru opłat drogowych" lub „pojazdem“).

Wysokość opłaty drogowej jest określana za pomocą elektronicznego systemu poboru opłat drogowych, który umożliwia przede wszystkim określenie przejechanej odległości Pojazdu po odcinkach dróg podlegających opłacie, ewidencję danych dotyczących Opłaty Drogowej, pobór opłaty drogowej i kontrolę uiszczania opłaty drogowej (zwanego dalej „elektronicznym systemem poboru opłat drogowych“ lub „ESPOD”). Częścią Elektronicznego Systemu Poboru Opłat Drogowych jest zatwierdzone urządzenie elektroniczne, w które musi być wyposażony pojazd w elektronicznym systemie poboru opłat drogowych (zwane dalej „urządzeniem elektronicznym”). Niniejsze urządzenie elektroniczne jest nazywane jednostką pokładową. Urządzenie elektroniczne nie jest zbywalne, a jego użytkowanie jest powiązane z konkretnym Pojazdem zaewidencjonowanym w Elektronicznym Systemie Poboru Opłat Drogowych. Wysokość opłaty drogowej jest ustalana jako iloczyn stawki opłaty drogowej i przejechanej odległości po odcinku drogi podlegającym opłacie. Stawki opłaty drogowej mogą się różnić w zależności od klasy emisji pojazdu, rodzaju pojazdu, liczby osi pojazdu lub zespołu pojazdów, pory dnia, dnia lub pory roku.

Prowadzeniem Elektronicznego Systemu Poboru Opłat Drogowych oraz poborem Opłat Drogowych zajmuje się Ministerstwo Transportu Republik Czeskiej (zwane dalej „Ministerstwem Transportu”). Ministerstwo Transportu może wyznaczyć  do prowadzenia Elektronicznego Systemu Poboru Opłat Drogowych i poboru opłat drogowych organizację powołaną przez Ministerstwo Transportu lub osobę prawną, w której funkcję założyciela w imieniu państwa wykonuje Ministerstwo Transportu na podstawie zgody udzielonej przez Rząd Republik Czeskiej.

Uwzględniając przekazanie wszelkich praw i obowiązków związanych z dostawą i świadczeniem kompleksowych usług prowadzenia ESPOD z Republiki Czeskiej – Ministerstwa Transportu na Dyrekcję Dróg i Autostrad Republiki Czeskiej (zwaną dalej „DDiA”), podmiotem, który pełni funkcję administratora elektronicznego systemu poboru opłat drogowych zgodnie z ustawą, jest DDiA (zwany dalej „administrator elektronicznego systemu poboru opłat drogowych” lub „administrator”).

Technologie

Technologia satelitarnego poboru opłat drogowych jest oparta na zasadzie nawigacji satelitarnej, rejestruje zatem położenie pojazdów poprzez urządzenie elektroniczne (jednostką pokładową) w pojeździe za pomocą satelity. Ta technologia poboru opłat drogowych zapewnia najwyższą elastyczność systemu w celu opanowania przyszłego wzrostu wielkości  transportu ciężarowego i poszerzania sieci dróg. Elektroniczny system poboru opłat drogowych korzysta z hybrydowych urządzeń elektronicznych integrujących następujące technologie: 

• technologię satelitarną w celu określania położenia – zapewnia zbieranie danych dotyczących korzystania z płatnych odcinków dróg i autostrad;
• technologię GSM/GPRS w celu komunikacji w ramach sieci mobilnych – służy do transmisji danych pomiędzy urządzeniem elektronicznym a dalszymi podsystemami informacyjnymi w ramach elektronicznego Systemu Poboru Opłat Drogowych, technologię mikrofalową DSRC w celu komunikacji na krótkich odległościach – kontrola podmiotów płacących w ramach procesu kontroli poboru opłaty drogowej;

Satelitarny system poboru opłat drogowych jest w pełni przygotowany na interoperacyjność nie tylko z państwami bezpośrednio sąsiadującymi z Republiką Czeską, ale spełnia również wszelkie wymogi Europejskiej Elektronicznej Usługi Poboru Opłat Drogowych opartej na zasadzie „jedna umowa – jedno urządzenie elektroniczne – kilka systemów poboru opłat drogowych”. Dzięki zastosowanej technologii potrafi szybko i elastycznie implementować nadchodzące zmiany i zasady Unii Europejskiej w zakresie ogólnoeuropejskiej polityki transportowej.

Działanie systemu

Elektroniczny System Poboru Opłat Drogowych to złożony informacyjno-komunikacyjny kompleks technologiczny, który składa się z kilku podsystemów informatycznych i szeregu specjalistycznych aplikacji, które zapewniają wszystkie  procesy operacyjne związane z poborem opłat drogowych i kontrolą poboru opłat drogowych. 

Pojazdy, których dotyczy pobór opłat drogowych, przed wjazdem na odcinki dróg podlegające opłacie, muszą zostać zarejestrowane w Elektronicznym Systemie Poboru Opłat Drogowych, a także muszą być wyposażone w prawidłowo zainstalowane Urządzenie Elektroniczne. Urządzenie Elektroniczne zostanie wypożyczone przewoźnikowi po wpłaceniu Kaucji. 

Urządzenie Elektroniczne zawiera aktualne informacje geograficzne o odcinkach dróg i autostrad, które podlegają obowiązkowi uiszczenia opłaty drogowej, i umożliwia ich detekcję (tzw. model GEO). Podczas jazdy monitoruje informacje o położeniu pojazdu za pomocą globalnego satelitarnego systemu nawigacyjnego i porównuje je z danymi zapisanymi w modelu GEO. W chwili, kiedy algorytm urządzenia elektronicznego rejestruje jazdę pojazdu po odcinku podlegającym opłacie, zgodnie z obowiązującą legislatywą utworzy zapis o tym zdarzeniu, tzw. Zdarzeniu dotyczącym opłaty drogowej. 
Zdarzenia dotyczące opłaty drogowej są za pomocą technologii GSM/GPRS wysyłane do centralnego systemu informacyjnego, gdzie na podstawie danych dotyczących długości i typu wykorzystanego odcinka i określonej stawki opłaty drogowej dla danej kategorii pojazdu silnikowego zostanie obliczona kwota opłaty drogowej.

 Kontrola poboru opłaty drogowej

 Kontrolę poboru opłaty drogowej zapewnia administrator systemu we współpracy z Administracją Celną. Technologia mikrofalowa (DSRC) urządzenia elektronicznego umożliwia komunikację ze specjalnym podsystemem zapewniającym kontrolę poboru opłaty drogowej. Zapewnia także kontrolę wywiązywania się z obowiązku uiszczania opłaty drogowej i innych obowiązków wynikających z ustawy o drogach, dokumentacji incydentów związanych z opłatą drogową oraz rozpatrywania wykroczeń związanych z opłatą drogową. 

Stacja kontroli lub patrol sporządzi zapis dotyczący przejazdu pojazdu, który zawiera dane z urządzenia elektronicznego, zdjęcia, utworzoną za pomocą systemu laserowego kategorię pojazdu i liczbę osi. Następnie taki zapis jest kontrolowany w przeznaczonej to tego celu aplikacji i następuje kontrola danych uzyskanych przez stację kontrolną z danymi zarejestrowanymi w systemie centralnym. Stwierdzone rozbieżności  (tzw. incydenty dotyczące opłaty drogowej), które zarejestruje, są automatycznie wysyłane do centralnego rejestru, gdzie są klasyfikowane i ponownie sprawdzane. Potwierdzone incydenty są klasyfikowane jako wykroczenia dotyczące opłaty drogowej, a następnie rozpatrywane zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem.